Gát, được nhắc đến trong Kinh Thánh như là một trong 5 thành phố chính của Phi-li-tin, cùng với Ách-đốt, Ga-xa, Ách-kê-lôn và Éc-rôn (I Sa-mu-ên 6:17). Tên của thành phố Gát trong tiếng Do Thái có nghĩa là “ép rượu” (khác với tên Gát con trai Gia Cốp nghĩa là phước), từ “ép rượu” trong Kinh Thánh thường thường liên quan đến sự đổ máu.
Trong cuộc khai quật vào mùa hè năm 2016 tại Tell es-Safi, di chỉ khảo cổ tại Gát, người ta tìm thấy một thành phố với bức tường thành cùng với cổng vào khổng lồ tại đây. Theo lời của giám đốc trung tâm, cánh cổng là một trong những cánh cổng lớn nhất từng được tìm thấy ở Israel. Theo như Kinh Thánh thì bản thân Vua David hẳn rất quen thuộc với các cánh cổng của Gát, khi ông chạy trốn Sau-lơ “Bấy giờ, Đa-vít chỗi dậy, ngày đó trốn xa khỏi Sau-lơ; mà đi đến cùng A-kích, vua Gát.” (I Sa-mu-ên 21:10). Tại nơi đó vì ông thường thắng dân Phi-li-tin nên ông đã phải “giả đò điên cuồng trước mặt chúng, và làm bộ dại khờ giữa họ; người vẽ gạch dấu trên cửa và để nước miếng chảy trên râu mình.” (I Sa-mu-ên 21:13).
Di chỉ khảo cổ Tell es-Safi (Gath)
ác cánh cổng ngày nay được tìm thấy, giống với những cấu trúc khảo cổ vào thời kỳ mà Kinh Thánh miêu tả. Cùng với cánh cổng hùng vĩ, các đặc điểm kiến trúc khác cũng được các nhà khảo cổ học phát hiện ra như những bức tường kiên cố ấn tượng, các tòa nhà, cơ sở sản xuất sắt. Ngoài ra người ta tìm thấy các công sự của Gát có từ thời Đa-vít và các vị Vua Y-sơ-ra-ên. Hơn thế, họ tìm thấy một ngôi đền theo đúng kiến trúc từ thời xa xưa trong Kinh Thánh, ngôi đền được tìm thấy này có các hàng cột giống các ngôi đền ở tại Ga-za nơi một vị quan xét nổi tiếng trong Kinh Thánh tên Sam-sôn từng bị giam giữ.
Chắc hẳn ai trong chúng ta cũng đều biết đến Sam-sôn, một vị quan xét nổi tiếng, có sức mạnh vô địch ở trong Kinh Thánh. Ông là người nhiều lần chiến thắng người Phi-li-tin nhưng đã thất bại trước người phụ nữ ngoại bang, Sam-sôn bị mất sức mạnh, bị khoét 2 mắt và bị bắt giam. Ông bị đưa ra đền thờ của người Phi-li-tin để chịu sự chế nhạo và lần cuối ông kêu xin với Chúa. Chúa đã đáp lời ông. Kinh Thánh chép “Sam-sôn vớ lấy hai cây cột ở chính giữa đỡ chịu cái đền, một cây ở bên hữu và một cây ở bên tả, nhận vào, mà rằng: Nguyện tôi chết chung với dân Phi-li-tin! Đoạn, người ráng hết sức, xô hai cây cột, đền đổ xuống trên các quan trưởng và cả dân sự ở đó. Ấy vậy, trong lúc chết, Sam-sôn giết nhiều người hơn là giết trong khi còn sống.” (Các Quan Xét 16:29).
Kiến trúc 2 cột trung tâm ở một ngôi đền được khám phá. giữa hai cột này đủ cho một người cao lớn đứng và đẩy. Kiến trúc này có ở nơi Sam-sôn đẩy ngã 2 cột như đã chép trong Kinh Thánh.
Các nhà khảo cổ học ngày nay đã phát hiện ra kiến trúc của các ngôi đền – có hai cột trụ chống đỡ ở giữa – thực sự là một đặc điểm kiến trúc của các ngôi đền ở Phi-li-tin trong thời cổ đại. Câu chuyện Sam-sôn trong Kinh thánh xảy ra ở thành phố Gaza, nhưng những ngôi đền có bố cục này đã được tìm thấy ở cả Gát và Tel Qasile như đã nhắc ở trên. Thật tuyệt vời, họ tìm những ngôi đền với hai cây cột trung tâm, đủ gần để một người đàn ông cao lớn có thể vươn mình giữa. Điều này đã chứng minh những câu chuyện trong Kinh Thánh, không phải là những câu chuyện tưởng tượng, dù là thời gian đã quá lâu để tìm thấy những bằng chứng.
Gát còn là thành phố của những người khổng lồ có tên là A-na-kim “một dân to lớn và tác cao, là con cháu A-na-kim,” (Phục truyền 9:2). Vào thời Giô-suê “Trong lúc đó, Giô-suê đi trừ diệt dân A-na-kim,… Chẳng còn người A-na-kim nào trong xứ Y-sơ-ra-ên, chỉ ở tại Ga-xa, Gát, và Ách-đốt thì có.” (Giô-suê 13: 21-22). Như lời chép thì vào thời điểm đó, người khổng lồ to lớn A-na-kim, con cháu của A-nác bị diệt hết và chỉ còn lại tại 3 nơi trong đó có Gát. Đến thời Đa vít, một người cao lớn khác đã ra từ Gát “Bấy giờ, có một người lực sĩ từ trại quân Phi-li-tin mà ra, tên là Gô-li-át, quê ở Gát; bề cao người sáu thước một gang.” (I Sa-mu-ên 17:4).
Cấu trúc khổng lồ tại Gát, thành phố của những người khổng lồ.
Gô-li-át có lẽ là cái tên nổi tiếng nhất của người Phi-li-tin trong thời kỳ Kinh Thánh, Gô-li-át được sinh ra và lớn lên vào khoảng gần 1000 năm TCN (Trước công nguyên). Dầu rằng người ta chưa tìm thấy những gì thuộc về Gô-li-át nhưng các nhà khảo cổ đã tìm thấy những mảnh sành chứa các cái tên là chữ khắc đầu tiên của người Phi-li-tin. Phát hiện này là chữ khắc tên Alwat và Wlt có liên quan đến ngôn ngữ của tên Gô-li-át. Nguồn gốc của những cái tên là bằng chứng cho tính chính xác trong Kinh thánh của câu chuyện về Gô-li-át.
Mảnh sành chứa tên có nguồn gốc cùng với tên của Gô-li-át. Đây là bằng chứng về ngôn ngữ đối với nhân vật Gô-li-át.
Bên cạnh bằng chứng về ngôn ngữ thì người ta còn tìm thấy pháo đài, nơi mà quân đội Y-sơ-ra-ên đã đóng quân cho trận chiến của Đa-vít và Gô-li-át.
Đến thế kỷ thứ 9 TCN “Trong lúc đó, Ha-xa-ên, vua Sy-ri, đến xâm phạm đất Gát, và choán lấy.” (II Các Vua 12:17), vua Ha-xa-ên đã chiếm lấy thành phố và phá hủy nó. Bằng chứng phong phú về cuộc xung đột trong Kinh thánh này đã được phát hiện trong các cuộc khai quật tại Tell es-Safi. Khám phá quan trọng đầu tiên là một rãnh nhân tạo bao quanh phần lớn diện tích: dài 2,5 km, rộng 8 mét và sâu hơn 5 mét, bao bọc thành phố ở ba mặt. Đây chính là hệ thống bao vây khổng lồ được đào bởi một đội quân tấn công, khiến người dân hầu như không thể thoát khỏi thành phố. Một đoạn đường lên thành phố cũng được tìm thấy. Và đây chính là công trình quân sự dùng để vây thành được biết đến sớm nhất trên thế giới.
Đây là đường hầm xây bao vây thành phố Gát của Ha-xa-ên khi ông đánh chiếm và phá hủy thành phố này.
Người ta tính chỉ số Carbon để tính ra niên đại của công trình bao vây là vào khoảng năm 900 TCN, chính xác với khoảng thời gian mà Ha-xa-ên bao vây thành phố. Cùng với bằng chứng về những trận hỏa hoạn lớn, chứng tỏ thành phố này bị chiếm đóng một lần nữa đã bày tỏ tính chính xác của những gì Kinh Thánh tuyên bố.
Bản đồ tâm chấn của trận động đất vào thời vua Ô-xia
Đến thế kỷ thứ 8 TCN, Vua Ô-xia của Giu-đa lên ngôi năm 16 tuổi, “Người kéo ra chiến tranh với dân Phi-li-tin, đánh đổ tường thành Gát” (II Sử ký 26:6). Đây là vị vua lúc ban đầu yêu mến và tìm kiếm Chúa. Chỉ tiếc là đến thời kỳ cuối ông đã kiêu ngạo, làm điều ác trong đền thờ bởi cớ đó mà người ta tin rằng một trận động đất rất lớn xảy ra ở đây trong thời Vua Ô-xia vì ông đã phạm tội cùng Chúa Trận động đất này lớn đến nỗi rung động cả Gát và được tiên A-mốt trong sách của mình ở A-mốt 1:1, còn trong Xa-cha-ri 14:5 thì nói “…và các ngươi sẽ đi trốn như là trốn khỏi cơn động đất đang ngày Ô-xia, vua Giu-đa…”
Ngày nay tại Tell es-Safi, Gát, người ta tìm thấy một bức tường lớn dài 20m. Các nhà khoa học cho thấy bức tường đã bị dịch chuyển theo chiều ngang khoảng hai mét trong một trận động đất, và sau đó bị lật đổ. Các nhà địa chấn học đã đồng ý rằng sự thay đổi này chỉ có thể do một trận động đất lớn gây ra. Những bức tường nghiêng, sàn sập và nhiều thứ khác đã được tìm thấy là minh chứng cho trận động đất này. Số lượng bằng chứng thảm khốc lớn đến mức các nhà khoa học có thể xác định tâm chấn có khả năng là ở Lebanon, và sức mạnh của nó có lẽ vào khoảng 8,2 độ richter, với cường độ Mercalli được điều chỉnh là 9.
Ngày nay kết hợp với các di tích khảo cổ, thành phố Gát cổ xưa nằm ở di chỉ được gọi là Tell es-Safi (Tel Tzafit), đây chính là công viên quốc gia của Y-sơ-ra-ên.
Thật kỳ diệu, dầu là xa xưa, nhưng những gì người ta khám phá đã chứng minh. Kinh thánh không phải là một câu chuyện thần thoại, hay chỉ là những bài học hay mà Kinh Thánh là những câu chuyện thật và rất thật trong lịch sử. Ngày nay, khảo cổ học đang đào xới các vùng đất của Do Thái để tìm kiếm những “của báu chôn trong một đám ruộng” là những bằng chứng về lịch sử Kinh Thánh được chôn vùi sâu trong lòng đất. Càng khám phá vùng đất này, càng thấy giá trị của Kinh Thánh và thêm yêu vùng đất Do Thái.
Thành Cổ Đa-vít Và Kênh Dẫn Nước Của Vua Ê-xê-chia >>>
Biên tập bởi Mục Vụ Do Thái Lời Sự Sống Việt Nam
